گردشگری تجربه محور یا تجربه گرا چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
گردشگران امروزی از سفرهای تکراری و کلیشه‌ای در مقاصد توریستی خسته شده‌اند و انتظارات عمیق‌تری از سفر دارند. آن‌ها فهمیده‌تر، سخت‌گیرتر و پیچیده‌تر از دیروز و در جست‌وجوی تجربه‌هایی منحصربه‌فردتر هستند. گردشگران تجربه گرا تمایل دارند خود را در فعالیت‌هایی منحصر به فرد، درگیرکننده حواس و تحریک‌کننده قوای ذهنی، جسمی، عاطفی و فکری ببینند.
گردشگری تجربه محور یا تجربهگرا را اغلب نوعی از گردشگری می‌دانند که با انواع متداول‌تر گردشگری متفاوت است. در واقع این نوع از گردشگری، گرایش و تغییری به سمت سفرهای آگاهانه و عمیق‌تر است. مفهوم گردشگری تجربه محور، با حضور و مشارکت کامل گردشگر مقصد معنا پیدا می‌کند؛ به‌این صورت که شما می‌توانید تجربه‌ای مشابه مردم محلی آن مکان داشته باشید و خود را در فرهنگ و محیط غرق کنید، تا تجربه‌ای واقعی‌تر و غنی‌تر داشته باشید.
برای مثال در تجربه سفر به بناهای تاریخی، شما امکان همکاری برای مرمت و مشارکت خواهید داشت و چنین سفری تنها به دیدن یک بنای تاریخی خلاصه نمی‌شود. یا مثلا گردشگری عشایر صرفا به معنای دیدن عشایر نیست، بلکه یک فرصت برای تجربه سفر و زندگی در آن محیط را به وجود می‌آورد.
گردشگری تجربه محور چیست؟
گردشگری تجربه محور (Experience-based tourism) ایده‌ای نوین در حوزه گردشگری است که برای پاسخ به انتظارات جدید گردشگران به وجود آمده است؛ گردشگرانی که از تجربه‌های تکراری متداول خسته شده‌اند و به دنبال یک تجربه عمیق و متفاوت هستند. در گردشگری تجربهگرا، گردشگر جدای از مشخص کردن مبدا، مقصد و اقامتی که خواهد داشت، در سفر خود موضوعی را به‌طور خاص تجربه خواهد کرد. به این معنا که اگر مسافری به شمال، جنوب، شرق یا غرب کشور سفر می‌کند، علاوه بر حضور در طبیعت و استفاده از امکانات رفاهی یا اقامت در یک خانه محلی یا همان اقامتگاه‌های بوم گردی، بتواند تجربه پخت نان محلی، میوه چینی و حتی حضور در مزرعه را داشته باشد. گوسفند بچراند، شیر بدوشد و حتی با بزغاله‌ها در کوه و کمر بدود.
در ادامه مطلب با زی گلمپینگ همراه باشید تا گردشگری تجربه گرا را از جوانب مختلف بررسی کنیم.
اشکال گردشگری تجربه محور
ما در هر سفری تجربه کسب می‌کنیم و نمی‌توان تجربه را جدا از گردشگری دانست. اما منظور ما در گردشگری تجربه محور، نوعی خاص از تجربه است که انواع مختلفی در حوزه گردشگری دارد که متداول‌ترین اشکال آن به شرح زیر است:
گردشگری خوراک
گردشگری خوراک شامل تجربه غذایی بازدیدکننده و فعالیت‌های مرتبط با آن در حین سفر است. در این نوع گردشگری، شما می‌توانید تجربه‌هایی مثل امتحان کردن خوراک‌های مختلف، شرکت در کلاس‌های آشپزی، بازدید از تولیدکنندگان محلی، شرکت در جشنواره‌های غذایی و... را کسب کنید.
گردشگری فرهنگی
در گردشگری فرهنگی، بازدیدکننده بیش از یک سفر معمولی یادگیری، بر کشف، تجربه و مصرف جاذبه‌ها و محصولات فرهنگی ملموس و ناملموس در یک مقصد گردشگری تاکید دارد. در این نوع گردشگری، گردشگران در تجربه‌هایی مانند شرکت در آیین‌های سنتی، تعامل با افراد بومی و… فعالیت می‌کنند.
گردشگری ماجراجویانه
گردشگری ماجراجویانه با فعالیت‌های بدنی، تبادل فرهنگی و تعامل با طبیعت همراه است و معمولا در مقاصدی با ویژگی‌های جغرافیایی خاص انجام می‌گیرد. کوهنوردی، پیاده‌روی، قایق‌رانی، بانجی جامپینگ، غواصی، دره‌نوردی و… از نمونه تجارب گردشگری ماجراجویانه هستند.
گردشگری تندرستی
تور گردشگری تندرستی با هدف بهبود و ایجاد تعادل در تمامی ابعاد زندگی انسان اعم از جسمی، ذهنی، عاطفی، شغلی، فکری و روحی برگزار می‌شود. در این نوع گردشگری، فرد شرکت در فعالیت‌های انرژی‌بخش و تقویت‌کننده سبک زندگی مانند تناسب اندام، ماساژ، کلاس‌های یوگا، مدیتیشن و… را تجربه می‌کند.
گردشگری داوطلبانه
با شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه، افراد علاوه بر این که یک فعالیت بشردوستانه انجام می‌دهند، خودشان هم به یک تجربه منحصر به فرد دست پیدا می‌کنند. برای مثال انجمن ایران والنترینگ این نوع از گردشگری را در ایران ترویج می‌کند و آن را فعالیتی عام‌المنفعه می‌داند که به بهبود کیفیت زندگی انسانی کمک می‌کند.
تفاوت یک تور تجربه محور و یک تور سنتی
در یک تور سنتی شما معمولا به دنبال سفر به جاذبه‌های برتر هستید و قصد سفر به مقاصد شناخته شده را دارید. از هتل سوار اتوبوس می‌شوید و در مکان موردنظر پیاده می‌شوید؛ چرخی در آن مکان می‌زنید، عکس‌های خود را می‌گیرید و دوباره برای رفتن به مقصد بعدی، سوار اتوبوس می‌شوید؛ بدون اینکه با جامعه محلی تعامل کنید، بوها را استشمام کنید، صداها را بشنوید و به‌طور کلی، خود را در آن مقصد احساس کنید.
اما یک تور تجربه محور به این شکل نیست؛ شما در فرآیند گردشگری تجربهگرا، در حال غوطه‌ور شدن در آن تجربه هستید. در یک سفر تجربه محور بیش از آنکه کمیت و زمان اهمیت داشته باشد، کیفیت و حس مکان مهم است. روحیات، خواسته‌ها، نیازها و علایق شما و به طور کلی انتظارات شماست که سفر شما را شکل می‌دهند. در واقع در یک تور تجربه محور، شما به‌جای گذشتن و عبور کردن، صبر می‌کنید و با جامعه محلی تعامل پیدا می‌کنید.
برای اینکه تفاوت یک سفر تجربه محور و یک سفر سنتی را بهتر درک کنیم، بیایید به عناصری که موجب تبدیل خدمات ساده‌ای مانند تورهای سنتی به یک تور تجربهگرا می‌شوند، بپردازیم:
در سفر تجربه محور چه اتفاقات و برنامه‌هایی صورت می‌گیرد؟
مرمت بناهای تاریخی، ترویج کشاورزی ارگانیک، حفظ میراث فرهنگی، حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌وحش نمونه‌هایی از سفر تجربهگرا است. تور تجربهگرا یک سیاست و روش انگیزشی درطول سفر و چیزی بیش از گشت و گذار و دید و بازدید از یک منطقه است؛ یعنی افرادی که در تورهای تجربه محور شرکت می‌کنند، برای آن‌ها سفری تجربهگرا رقم می‌خورد و امکان تجربه زندگی در موقعیت‌های متفاوت را پیدا خواهند کرد.
گردشگری تجربه محور در ایران
اشاره به تور تجربه محور، اقامت بوم گردی و گلمپینگ
گردشگری تجربه گرا یا تجربه محور در سال‌های اخیر در ایران هم طرفداران بسیاری پیدا کرده است. همین باعث شده که گروه‌های مختلفی به فعالیت در این حوزه بپردازند و کسب و کارهای مختلفی در این حوزه ایجاد شود. در ادامه به معرفی بعضی از این موارد خواهیم پرداخت.
تیست ایران
تیست ایران (Taste Iran) از اولین پلتفرم‌های ایرانی بود که به‌طور خاص، به ارائه تجربه‌ها و تورهای تجربهگرا پرداخت. هدف این وب‌سایت، جذب گردشگران خارجی بود و تجربه‌هایی مانند زندگی با عشایر، پخت غذای محلی، حمام ایرانی، سفال‌گری و… را ارائه می‌دهند.
تورهای غذای ایرانی
این مورد، از اولین ارائه‌دهندگان تور غذای ایرانی (Persian Food Tours) است. پرشین فود تورز، تورها و کلاس‌های آشپزی را در شهرهای تهران، اصفهان، شیراز و یزد برگزار می‌کند. در این تورها از خرید مواد اولیه تا پخت غذا و سرو آن را تجربه می‌کنید.
بوم‌وند
بوم‌وند (BoomVand) تورهای تجربه‌گرای جنوب ایران را برگزار می‌کند. هر کدام از تورها امکان برگزاری به صورت شخصی را دارند و با توجه به علایق و شرایط شما، تور اختصاصی شما را طراحی می‌کنند. در بوم‌وند می‌توانید در تجربه‌هایی چون جشنواره انبه، کشف دنیای زیر آب، لنگه‌گردی، ماهیگیری، ساحل‌گردی، پاراگلایدر سواری و… شرکت کنید.
اکتیک
شما در اکتیک (Actic) می‌توانید در هر زمینه‌ای، فردی کاربلد پیدا کنید، مهمان او شوید و در کنارش فعالیت‌های مختلفی را تجربه کنید. تجربه‌های اکتیک در دسته‌بندی هنری، حیوانات، خوراکی، سرگرمی، گردش و بازدید، فرهنگ، طبیعت و تندرستی خلاصه می‌شوند.
بستر یک تجربه خوب در ایران در شهرهایی تاریخی مانند یزد، کاشان و اصفهان بسیار متداول شده که با بازسازی خانه‌های قدیمی برای اقامت گردشگران فراهم شده است. این امکانات اقامتی بعضا به اسم بوتیک هتل یا اقامتگاه سنتی و البته در روستاها هم با عنوان اقامتگاه بوم‌‌گردی نام‌گذاری شده‌اند. این نوع از تجربه هم بسیار ارزشمند است و بسیاری از گردشگران از اقامت در آن‌ها لذت می‌‌برند. برای اغلب توریست‌‌ها اقامت در این مکان‌‌ها نسبت به هتل جذابیت بیشتری خواهد داشت.
از طرفی، رفتن به مناطق بکر روستایی و اقامت در یک محیط بومی و داشتن تجربه‌های بی‌نظیر به این معنی نیست که جاذبه‌های مهم یک مکان را از دست خواهید داد. شما علاوه بر دیدن اماکن دیدنی شهر و منطقه، می‌توانید در پی کشف لایه‌های پنهان و فراموش‌شده‌ای باشید که با مشارکت و هم‌نشینی با بومیان منطقه به دست می‌آورید. این دقیقا همان چیزی است از که در تجربه اقامت در اکوکمپ زی گلمپینگ به دست می‌آید!
گلمپینگ، فعالیتی فراتر از تور یا یک سفر معمولی است که در آن گردشگران توسط جامعه محلی کاربلد میزبانی می‌شوند. در این تجربه گلمپینگ بخش‌هایی از فرهنگ، سنت، قصه، هنر، مزه و غیره رونمایی می‌شود که هر فرد اهل ماجراجویی، تفریح، هنرآفرینی و علاقمند به انواع گردشگری خلاق، گردشگری آهسته، گردشگری پایدار، گردشگری بوم گردی که به دنبال کشف طبیعت، مزه‌گردی و غیره است را به خود جذب می‌کند.
نکاتی که در گردشگری تجربه محور باید رعایت شود
توجه به این نکات، آن تور تجربه محور را هم برای شما و هم میزبان‌تان جذاب‌تر و خاطره‌انگیزتر می‌کند:
- مشخص کردن مکان و منطقه مورد انتظارتان برای برگزاری تجربه
- مشخص بودن محل شروع و پایان تجربه
- مشخص بودن زمان تقریبی شروع و پایان تجربه و مدت زمان برگزاری تجربه
- وسایل شخصی، امکانات و تجهیزاتی را که باید به همراه داشته باشید..
- میزان چالش فیزیکی تعریف شده در تور تجربه محور مورد نظر
- حساسیت‌های غذایی، فصلی و غیره که دارید و لازم است اطلاع دهید..
- و گوشِ شنیدنِ داستان که لازمه هر تجربه است.
کلام آخر
ما سفر می رویم تا تجربه کسب کنیم. سفر فقط تعیین مبدا، مقصد و اقامت نیست. اینها زیرساخت هستند و اصل سفر، مسیر و تجربه‌ای است که بدست می‌آوریم. ما در ایران برای حمل و نقل و اقامت در سفر زیرساخت داریم، اما برای کشف محیط جدیدی که به آن سفر کردیم، زیرساخت و ظرفیت‌های مورد نیاز را نداریم. به این معنا که اگر کسی تصمیم بگیرد به مقصدی جدید سفر کند باید در گوگل سرچ کند تا جاذبه های دیدنی آن مکان را پیدا کند بعد به دنبال راههای دسترسی بگردد و بعد از آن به دنبال سایر جاذبه‌ها اعم از صنایع دستی و سوغات و غذا و… باشد.
درواقع کسب جزئیات سفر نیازمند صرف زمانی طولانی و پرس وجو از افراد مختلف است که گاها به نتیجه مطلوبی هم نمی‌رسیم. امروزه بیشتر از آن چه که هست، به ابزاری نیاز داریم که برای تجربه کردن اتفاقات جدید در مقاصد جدید بتوانیم از آن استفاده کنیم. ساختاری یکپارچه که بتوانیم براساس آن نیازهای خود را تامین کنیم.
سوالات متداول
سفر تجربه محور به شما فرصت هم‌زیستی با جوامع محلی و تجربه‌های مختلف را می‌دهد و همچنین یکی از راههای سفر ارزان است که برای اقامت و محل استراحت هزینه کمتری می‌پردازید و در مقابل لطف و زحمات شما، امکانات پذیرایی از طرف میزبان در نظر گرفته می‌شود. چه بهتر که سبک سفرها را از مشاهده‌گری به سمت تجربه گرا ببریم و با انجام فعالیت‌های مشارکتی، فرصت تعامل و همکاری را به وجود بیاوریم.
ما نیازمند توسعه زیرساخت در این حوزه هستیم. هر شخص بومی می‌تواند برای گردشگران تجربه خلق و کشف به شرط آن که زیرساخت‌های لازم دراین خصوص فراهم شود را بوجود آورد. ما نیازمند توسعه گردشگری ملموس هستیم.
حواسی آگاه به ویژه گوشی هوشیار برای شنیدن داستان، ماجراها و قصه‌های میزبانان بومی است که هر کدام شما را به فضا و زمان دیگری می‌برد که پر از خاطره خواهد شد.
زی گلمپینگ، تجربه را با همراهی میزبانان بومی طراحی و آماده می‌کند. بسته به نوع تجربه، خدمات اقامت، مواد اولیه غذا، غذا، پذیرایی میان‌وعده شامل شیرینی‌ها، چایی و نوشیدنی محلی، وسایل و تجهیزات کار مثل قلاب ماهیگیری و غیره، پوشش مناسب مثل لباس زنبورداری، انرژی‌بار و آب و ورودیه‌ها را شامل می‌شود.