به کجا چنین شتابان
گردشگری آهسته یا کم شتاب چیست؟
گردشگری آهسته یکی از روندهای جذاب سفر است که سال‌های اخیر طرفداران زیادی در سراسر دنیا پیدا کرده. گردشگرانی که به‌آرامی سفر می‌کنند، با جامعه میزبان بیشتر در ارتباط هستند و زمان را برای یک تجربه باکیفیت از سفر خرج می‌کنند.
شهرنشینی ما را به متر و معیارهایی نزدیک می‌کند که در تمام ابعاد زندگی تاثیر می‌گذارد. ما اغلب برای انجام کارها عجله داریم و حتی در اوقات فراغت هم به دنبال این هستیم تا کتابی که در دستمان گرفتیم زودتر تمام کنیم، آخر فیلمی را زودتر ببینیم، به رستوران‌های فست‌فود می‌رویم تا در کسری از ثانیه غذا آماده شود، ترافیک را دور می‌زنیم و جاده‌های نه چندان زیبا اما میان‌بر را انتخاب می‌کنیم تا زودتر به مقصد برسیم. اغلب ترانه‌هایی را گوش می‌دهیم که زودتر به ریتم می‌رسند، از معاشرت با آدم‌ها دوری می‌کنیم، خلاصه تا جایی که تکنولوژی زورش رسیده، عمق هم از زندگی ما رفته و این شتابزدگی در مهم‌ترین فعالیت‌های اوقات فراغت، مثل سفر هم خودش را نشان می‌دهد.
اما سال‌های اخیر، روند زندگی برای بعضی از صنایع و آدم‌ها تغییر کرده، حالا دیگر بعضی از ما ترجیح می‌دهیم وقتی به جایی سفر می‌کنیم از مسیر لذت ببریم، با مردم گپ بزنیم، با وسیله نقلیه عمومی زمینی سفر کنیم تا زیبایی جاده را ببینیم، مسیری از طبیعت را قدم بزنیم و چک لیست دیدنی‌های سفر را کنار بگذاریم و از تیک زدن احساس خوشایندی که در یک جا داریم، لذت ببریم. این مقدمات بیان شد تا به سمت نوعی از سفر که با عنوان گردشگری آهسته یا کم شتاب (Slow Tourism) شناخته می‌شود، برویم. با ما در این مقاله از زی گلمپینگ همراه باشید تا اگر به این سبک سفر علاقه‌مند هستید، راهکارها و شرایط سفر آرام را بررسی کنیم.
گردشگری آهسته از کجا شروع شد؟
گفته می‌شود تاریخچه گردشگری آهسته به نهضتی که جنبش غذای آرام را در پی خودش داشته، برمی‌گردد. نهضتی که در سال 1986 در شهر رم با عنوان نهضت آهستگی شروع شد و هر روز در کشورهای مختلف طرفداران بیشتری پیدا کرد. در همین سال یکی از شعب مک دونالد در رم افتتاح شد و در اعتراض به گسترش فعالیت این رستوران، یک روزنامه نگار که رویکرد غذای آهسته (Slow Food) را ترویج داد، مردم را به آرامش و صبر در پخت و صرف غذا دعوت کرد. اگرچه این نهضت در مقابل مدرنیته مطرح شده و ما را به پرهیز از شتابزدگی تشویق می‌کند، اما به این معنا نیست که نهضت آهستگی مخالف پیشرفت علم و فناوری است، بلکه خواستار تغییر نگرش ماست. این که ما مراقب باشیم با وسواس زمان به جنون شتابزدگی مبتلا نشویم که آرامش کم‌کم از زندگی اصیل ما محو می‌شود.
گردشگری آهسته چیست؟
سفر هم مانند خیلی از فعالیت‌های دیگر شکل و شمایل جدیدی به خودش می‌گیرد و در زمان‌های مختلف نوعی متفاوت از آن طرفدار پیدا می‌کند. یکی از اشکال جدید سفر، سفر آرام یا همان گردشگری آهسته و کم شتاب (Slow Tourism) است که در یک تعریف جامع اینطور بیان می‌شود:
«نوعی سفر که تمرکز بر جزئیات هست و در مسیرهایی تعریف می‌شود که کمتر مورد توجه بوده و گردشگر سعی دارد هویت و روح منطقه و مردم محلی را لمس کند، بدون اینکه عجله‌ای در تجربه سفر داشته باشد و در عین حال می‌کوشد استانداردهای سفر را رعایت کند.»
دیکینسون و لومسدون) ۲۰۱۰)
دیکینسون گردشگری آهسته را در سه رکن تعریف می‌کند:
- انجام فعالیت‌های سفر با سرعت مناسب
- تغییر نگرش در سبک سفر نسبت به سرعت
- توجه به کیفیت تجربه سفر به‌جای کمیت
در سفر آهسته گردشگر تعامل بیشتر با جامعه محلی دارد. نوعی رابطه مهمان میزبان شکل می‌گیرد که در آن گردشگر مهمان است و سعی در خلق خاطراتی منحصربه‌فرد دارد. با میزبان چهره به چهره صحبت می‌کند، داستان‌های آنها را می‌شنود، از غذاهای محلی می‌چشد، در طبیعت زمان بیشتری می‌گذارد و با حواس بیشتر روح طبیعت را حس می‌کند، در تاریخ یک بنای قدیمی غرق می‌شود و با لذت بیشتر از زمان خود در سفر بهره می‌برد. گردشگری که آرام سفر می‌کند اغلب و تا جایی که امکان داشته باشد از وسیله نقلیه سریع استفاده نمی‌کند و حتی ممکن است در مسیرهای کوتاه از مقصد با دوچرخه سفر کند و در این جایگاه، گردشگری آهسته با گردشگری پایدار یا گردشگری سبز گره می‌خورد.
|
گردشگری متعارف |
گردشگری آهسته (کم شتاب) |
|
رفت‌و‌آمد سریع |
آمد و شد با حوصله |
|
هواپیما و خودرو به عنوان وسیله نقلیه |
دوچرخه، قطار و اتوبوس به عنوان وسیله نقلیه |
|
انجام سریع کارها |
آهستگی و آرامش |
|
استفاده زیاد از منابع |
حداقل استفاده از منابع |
|
سفر با مقصد معنی پیدا می‌کند |
مسیر بخشی از سفر است |
|
بازدید تعداد زیادی جاذبه (هر چه بیشتر بهتر) |
محلی بودن بازدید‌ها و اقامت طولانی |
|
تولید مقدار بالایی کربن |
تولید کربن کم |
|
مصرف و کالازدگی |
پرهیز از کالازدگی و مصرف |
|
مهمان‌نوازی به شکل استاندارد |
غذا و نوشیدنی ارگانیک، محلی و آهسته |
گردشگران آهسته به آرامی سفر می‌کنند
حالا که گردشگری آهسته را تعریف کردیم، بهتر است به این موضوع بپردازیم که گردشکرانی که ترجیح می‌دهند سبک سفرشان را به سمت سفر آرام ببرند، چه‌طور فکر می‌کنند، چه کارهایی انجام می‌دهند و چه ویژگی‌هایی را در سفرشان لحاظ می‌کنند تا تجربه دلچسبی از گردشگری کم شتاب به‌دست آورند.
- گردشگر آرام در این نوع سفر به دنبال درک هویت مقصد و واقعیت مقصد و مردم محلی است، بنابراین به سادگی و راحتی سفر اهمیت می‌دهد. زمان شاید باارزش‌ترین دارایی گردشگر در مسافرت باشد که دوست دارد لحظه به لحظه آن را زندگی کند.
- معاشرت با جامعه محلی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های گردشگری آرام است که گردشگران با نزدیک شدن به آنها در چارچوب استاندارد و کدهای اخلاقی گردشگر، می‌توانند تجربه کنند. خرید صنایع دستی، خوردن غذا در رستوران‌های کوچک و محلی یا خیابانی، اقامت در اقامتگاه‌های محلی، گشت‌وگذار با یک راهنما محلی و هر آنچه که به تبادل فرهنگ در سفر منجر می‌شود، همگی بخشی از این تجربه ارزشمند خواهد بود. در واقع گردشگر آرام از محیط ایزوله و بسته سفر خودش را بیرون می‌کشد و از جزیره‌ای سفر کردن به رویکرد دیگری روی می‌آورد. در بعضی موارد گردشگر به حدی با مقصد انس می‌گیرد که دوست دارد فعالیت‌ها و کارهای روزمره جامعه محلی را تجربه کند و از دل گردشگری تجربه محور به آرامی عبور کند.
- در گردشگری کم شتاب سعی می‌شود ملاحظات زیست محیطی رعایت شود، گردشگر کم‌ترین آسیب را به طبیعت وارد می‌کند و حتی در یک سطح بالاتر مشتاق به تبلیغ گردشگری سبز یا به نوعی گردشگری پایدار است. از این رو وسیله نقلیه سازگار با محیط زیست مانند دوچرخه را انتخاب یا با وسیله نقلیه عمومی سفر می‌کند که در اینجا با گردشگری کم کربن پیوند معنایی دارد. ممکن است گردشگر آرام به طبیعتی بکر سفر کند، از مردم محلی دور باشد و کمپینگ در طبیعت را تجربه نماید که این سبک سفر نیز بایدها و نبایدهای خاص خودش را دارد.
- اساسا گفته می‌شود که گردشگر برای فرار از زندگی یکنواخت خود، سفر می‌کند و سعی دارد فعالیت‌های زندگی معمول خود را کنار بگذارد. گردشگرانی که به آهستگی سفر می‌کنند خواهان درک و ارتباط عمیق طبیعت و سبک زندگی مردمی دیگر هستند و از شتابزدگی در سفر پرهیز دارند. در واقع آنچه در سفر آرام جذاب به نطر می‌رسد چشیدن طعم واقعی زندگی است.
- بر خلاف سفرهای تفریحی و سایر سفرها که به نگاه اجمالی و گشت‌وگذار سازمان یافته اکتفا می‌شود، هدف اصلی این نوع سفر به‌آرامی لذت بردن است. بنابراین وقتی گردشگری از سفر برمی‌گردد اغلب کمتر احساس خستگی می‌کند و شاید با انرژی بیشتری به خانه می‌رسد.
- هزینه سفر در گردشگری کم شتاب اقتصادی محاسبه می‌شود، چرا که اغلب هزینه یک رستوران محلی یا خیابانی کمتر از هزینه یک رستوران لوکس است، یا هزینه اقامت در یک اقامتگاه محلی معمولا ارزان‌تر از یک هتل چند ستاره خواهد بود. با این وجود رویکردهای جدید طبیعت‌گردی، گردشگران را به‌راحتی و رفاه بیشتر با هزینه‌های بالاتر تشویق می‌کند و شاید به نوعی پاسخگو نیاز آن دسته از گردشگرانی‌ست که به دنبال رفاه و تجمل و در عین حال تجربه سفر آرام هستند؛ اغلب در یکی از ارکان سفر مانند اقامتگاه، سبک سفرشان را به گردشگری آرام نزدیک می‌کنند. به‌طور مثال اکولوژهای لوکس یا گلمپینگ‌ها؛ اقامتگاه‌های لوکس، سازگار با محیط زیست و قابل حمل، بخشی از سفر آرام را شکل می‌دهند که هزینه آنها اقتصادی نخواهد بود.
- اغلب گردشگران آرام برنامه سفری همراه خود ندارند و خودشان به دست رخدادهای جذاب سفر می‌سپرند تا کمی ماجراجویی کنند. برنامه‌ریزی با زمان معنی پیدا می‌کند و از آنجا که در گردشگری آهسته، زمان معیار کیفیت سفر در نظر گرفته می‌شود، بنابراین گردشگر با آغوش باز از هیجان و تجربه‌های جدید بدون برنامه استقبال می‌کند.
- آیا گردشگری آهسته برای افرادی تعریف می‌شود که سفرهای طولانی را تجربه می‌کنند؟ بدون شک خیر! در هر سفر و در هر بازه زمانی که به سفر اختصاص پیدا می‌کند این سبک سفر است که تعیین می‌کند که آن سفر در گردشگری آهسته تعریف می‌شود یا خیر. گردشگر در یک سفر یک روزه هم می‌تواند به آرامی سفر کند و تجربه‌هایی از جنس گردشگری آهسته را برای خودش رقم بزند و این زمانی اتفاق می‌افتد که گردشگر بتواند تغییر نگرش در سفر کردن داشته باشد.
چطور آهسته سفر کنیم؟
گردشگری آهسته یک نوع گردشگری و سبکی از سفر است که وقتی شما مفهوم آن را متوجه می‌شوید، در جز جز سفرتان خودش را نشان می‌دهد. در این بخش راهکارهایی ملموس‌تر برای تجربه سفر آرام با توجه به نظر لونا کارپینلی؛ از صاحب نظران گردشگری که ده فرمان گردشگری کم شتاب را بیان می‌کند، ارائه می‌دهیم.
- از خانه شروع کنید. آغاز سفر آهسته، ذهن است.
- اگر امکانش هست، از سفر با هواپیما پرهیز کنید و در عوض از کشتی، اتوبوس‌های محلی و قطارهای آهسته استفاده کنید. سرعت، ارتباط شما را با منظره قطع می‌کند.
- به بازارهای محلی سر بزنید.
- در یک کافه محلی بنشینید تا شما هم بخشی از منظره شهری یا روستایی باشید.
- زمان خود را صرف حس کردن زبان و لهجه محلی کنید.
- محل اقامت خود را محلی انتخاب کنید که در ارتباط با جامعه باشد.
- کاری را انجام دهید که مردم محلی انجام می‌دهند، نه فقط آن چیزی که کتاب راهنما می‌گوید.
- طعم غیر منتظره‌ها را بچشید.
- تأخیر قطار یا جاماندن از اتوبوس را فرصتی جدی در نظر بگیرید.
- به این فکر کنید که شما چه چیزی می‌توانید به جامعه محلی اضافه کنید.
مزایای گردشگری آهسته
در سفر آرام خبری از عجله نیست، به همین خاطر گردشگران از زندگی شهری پرمشغله فاصله می‌گیرند و تنش و استرس‌های روزمره را از خود دور می‌کنند. اگر یکی از اهداف سفر آرامش باشد، برای کسی که خواهان تجربه باکیفیت لحظات سفر است، گردشگری کم شتاب آرامش بیشتری برایش خواهد داشت.
همینطور در گردشگری آهسته، فرصت آشنایی با سبک زندگی اقوام مختلف فراهم می‌شود و این موضوع احتمالا آرام آرام منجر به تغییر در نگرش و جهان‌بینی متفاوتی در افراد می‌شود. این جهان‌بینی و آشنایی با آداب و رسوم مردم مختلف، ذهن افراد را به‌نسبت قبل بازتر می‌کند و احتمالا فرصتی برای رشد فراهم می‌کند که همین موضوع به خلق ایده‌ها کمک می‌کند.
قدم گذاشتن در دل عمیق فرهنگ جامعه محلی، احتمالا از کنجکاوی گردشگر آرام سرچشمه می‌گیرد و این کنجکاوی به مرور و در سفرهای متفاوت به جسارت زیستن منجر می‌شود.
مزایای گردشگری آهسته فقط معطوف به گردشگر یا همان مهمان نیست بلکه میزبان هم در فرآیند این نوع سفر از مزایای متفاوتی بهره‌‌مند می‌شود. از آنجا که در گردشگری کم شتاب تعامل بین مهمان و میزبان زیاد است، تبادلات فرهنگی هم دوطرفه اتفاق می‌افتد. این تبادلات در قالب استفاده از خدمات گردشگری اتفاق می‌افتد، بنابراین منافع اقتصادی بیشتری برای جامعه محلی رقم می‌زند.
در گردشگری آرام سبک و سیاق سفر متفاوت می‌شود؛ گردشگران از وسایل نقلیه سازگار با محیط زیست استفاده می‌کنند. در واقع در گردشگری آهسته به منابع زیست محیطی بیشتر توجه می‌شود و با مفهوم توسعه پایدار گره می‌خورد.
بهترین مقاصد برای تجربه گردشگری آهسته
پیش از این که بخواهیم نقاطی خاص برای تجربه گردشگری آرام پیشنهاد دهیم، بهتر است بدانیم در هر نوعی از سفر چیزی که تجربه شما را متفاوت می‌کند، سبک سفر است؛ حتی در مقاصد تفریحی و لوکس هم شما می‌توانید گردشگری آرام را تجربه کنید. با این وجود نمی‌توان نقش مقصد را در نوع گردشگری و تجربه گردشگر انکار کرد. مقاصدی که با طبیعت و جامعه محلی بیشتر شناخته می‌شوند، فرصت بیشتری برای فعالیت‌های آرام فراهم می‌کنند.
کویر: سفر به کویر این امکان را می‌دهد تا بیشتر به طبیعت نزدیک شوید، پیاده روی کنید، چادر بزنید، ستاره‌ها را ببینید و آرام سفر کنید. در ایران مناطق کویری زیادی وجود دارد اما از معروف‌ترین جاهایی که می‌توانید به آن سفر کنید، بیابان لوت در کرمان، کویر مرنجاب، کویر ابوزیدآباد، کویر ورزنه و کویر مصر در اصفهان، کویر کاراکال در یزد و مناطق کویری سمنان است. به‌طور کلی هر طبیعتی می‌تواند شما را به‌سمت گردشگری آرام ببرد؛ کویر باشد، جنگل یا دریا و کوهستان!
جنوب: فرهنگ مردم جنوب با تمام چیزی که در قالب فرهنگ تعریف می‌شود، یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران است. نوع پوشش مردم، غذا، صنایع دستی، آداب و رسوم، زبان همگی فرصت‌های زیادی در اختیار گردشگر می‌گذارد تا سفری عمیق و آرام تجربه کند. جزایر خلیج فارس مانند قشم، هرمز، هنگام، لاوان، چابهار، بوشهر و بنادر خوزستان از جمله جاهایی‌ست که می‌توان برای سفر آرام انتخاب کرد.
مناطق عشایری: تجربه زندگی عشایر و فعالیت‌های روزمره آنها، شما را از تکنولوژی دور و به زندگی آرام نزدیک‌تر می‌کند. عشایر ایران را بیشتر در مناطقی مانند استان فارس (عشایر قشقایی)، چهارمحال و بختیاری و شمال خوزستان (عشایر بختیاری)، اردبیل (عشایر شاهسون)، سمنان (عشایر سنگسر) می‌توانید ببینید.
کلام آخر
گردشگری آهسته از روندهای جدید سفر است که این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده و شاید پیشروی در زندگی ماشینی و مدرنیته بستر این طرفداری را فراهم کرده است. گردشگران آرام سفر خودشان را به‌آهستگی آغاز می‌کنند، از وسایل نقلیه عمومی و دوست‌دار محیط زیست استفاده می‌کنند، با جامعه محلی بیشتر ارتباط می‌گیرند و از سفر به عنوان ابزاری برای رشد شخصی استفاده می‌کنند.
در این مقاله از فلسفه گردشگری آهسته گفتیم و ویژگی‌های آن را بررسی کردیم و در مفاهیم کاربردی پیشنهاداتی برای تجربه گردشگری کم شتاب ارائه دادیم.
سوالات متداول
نوعی سفر که تمرکز بر جزئیات هست و در مسیرهایی تعریف می‌شود که کمتر مورد توجه بوده و گردشگر سعی دارد هویت و روح منطقه و مردم محلی را لمس کند، بدون اینکه عجله‌ای در تجربه سفر داشته باشد و در عین حال می‌کوشد استانداردهای سفر را رعایت کند.
گردشگری آهسته همان گردشگری کم شتاب و ترجمه عبارت Slow Tourism است.
منافع گردشگری آهسته به گردشگر، جامعه محلی و محیط زیست معطوف می‌شود و به‌طور کلی به توسعه گردشگری پایدار کمک می‌کند.
اگرچه گردشگری آهسته یک سبک سفر به‌شمار می‌آید، اما در طبیعت، شهرها و روستاهایی که فرهنگ متفاوتی دارند، شرایط بهتری برای این نوع سفر فراهم می‌شود.